اثرات تنش خشکی در مراحل زایشی بر تسهیم مواد فتوسنتزی ارقام تجاری کلزا

توزیع شیره پرورده بین مخزن¬ها یکی از مهمترین فرایندهای فیزیولوژیک مرتبط با تشکیل عملکرد در گیاهان زراعی می¬باشد که تحت تاثیر تنش خشکی قرار می¬گیرد. به‌منظور بررسی اثر تنش خشکی در مراحل مختلف رشد زایشی بر درصد توزیع مواد فتوسنتزی بین اندام¬های مختلف ارقام تجاری کلزا آزمایشی در قالب کرت¬های خرد شده بر پایه طرح بلوک¬های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا گردید. عامل اصلی شامل تنش خشکی در مراحل مختلف زایشی و عامل فرعی شامل 14 رقم کلزای بهاره و پائیزه بود. تنش خشکی در مرحله گلدهی به صورت قطع آبیاری در این مرحله تا رسیدن پتانسیل آب خاک به 5/1- مگاپاسکال و آبیاری مجدد پس از آن و تنش در مرحله پرشدن دانه¬ها به‌صورت قطع کامل آبیاری از این مرحله تا پایان برداشت محصول به همراه یک تیمار شاهد اعمال گردید. پس از رسیدن کامل و برداشت بوته¬ها، اندازه‌گیری صفات عملکرد دانه، وزن خشک تک بوته، درصد وزن خشک خورجین، برگ، ساقه و ریشه انجام شد. نتایج این بررسی نشان داد که تنش خشکی هم در مرحله گلدهی و هم در مرحله پر شدن دانه¬ها تاثیر بسزایی بر توزیع مواد فتوسنتزی بین اندام¬های مختلف گیاهی داشت طوری که تنش در مرحله گلدهی سبب افزایش درصد وزن خشک برگ، ساقه و ریشه و کاهش وزن خشک خورجین یا به‌عبارتی غلبه درصد تسهیم مواد به اندام¬های رویشی نسبت به اندام‌های زایشی گردید و از این رو منجر به کاهش2/51 درصدی عملکرد دانه نسبت به شرایط آبیاری معمول(شاهد) شد. تنش در مرحله پر شدن دانه¬ها با انتقال مجدد مواد موجود در برگ¬¬ها به سایر اندام¬ها سبب کاهش وزن خشک برگ و افزایش وزن خشک خورجین گردید اما این افزایش در حدی نبود که سبب افزایش معنی¬دار عملکرد دانه گردد. در بین ارقام مورد بررسی، ارقام اپرا، هایولا 308، هایولا420، پی.اف و زرفام که قبل از مرحله گلدهی وزن خشک تک بوته بالا و درصد تسهیم نسبتاً متعادلی بین اندام‌ها داشتند پس از رسیدگی کامل در شرایط آبیاری معمول با تسهیم بیشتر درصد مواد فتوسنتزی به خورجین¬ها، عملکرد دانه بالایی را به خود اختصاص دادند. در این مطالعه اثر متقابل آبیاری و رقم بر روی توزیع مواد فتوسنتزی معنی دار نشد و تمامی ارقام با یک روند مشابهی تحت تاثیر تنش خشکی قرار گرفتند.